ALS nedir?
Bir kova buzlu su ‘Ice Bucket Challenge’ eylemiyle 2014 yılında tüm dünyada gözlerin üzerine çevrildiği motor nöron hastalığı amyotrofik lateral skleroz (ALS), beyin ve omurilikte bulunan kasların hareket etmesini sağlayan hücrelerin hasar görmesi sonucu ortaya çıkar. İlerleyici bir sinir sistemi hastalığı olan ALS, önce genellikle kol ve bacakları etkiler, ardından bütün vücudu... Kalem tutma, yürürken ayağın takılması gibi birçok belirti ile kendini gösteren ancak hafızayı ve zihni etkilemeyen ALS’de amaç; hastanın yaşam kalitesini yükseltmektir. Sigaranın önemli bir risk faktörü olduğu ve özellikle zayıf yapılı kişilerde daha sık görülen ALS’nin çoğunlukla askerler ve profesyonel futbol oynayan kişileri tehdit ettiğine dair araştırmalar da var.
ALS belirtileri
Bulaşıcı olmayan ALS, erken dönemde kaslarda sertlik, kramp ve seyirmelerle başlar. Temel bulguları kaslarda güçsüzlük ve erimedir. Etkilenen kaslara göre erken dönem bulguları da değişiklik gösterirken, elden başladığı durumda kalem tutmada, anahtar çevirmede veya çay bardağını kaldırmada güçlük meydana gelir. Hastalık bacaklardan başladığında ise yürüme güçlüğü ve yürürken ayakta takılmaya yol açar. Hastalık ağırlıklı olarak kol ve/veya bacaklarda başlasa da ilerleyen dönemlerde gövde kasları, konuşma ve solunum kaslarını da etkisine alır. ALS hastalarının yaklaşık yüzde 10’unda konuşma, yutma ve solunum kaslarının ön planda etkilenmesi ile seyreder.
ALS hastalığında evreler önemli
Hastalığın son evrelerine kadar kişi günlük ihtiyaçlarını kendi başına karşılayabilir, kaslarda çok yoğun erimeler baş gösterdiğinde ise yürüyemez, konuşamaz ve kollarını kullanamaz hale gelir. Buna karşın hafıza ve zihin etkilenmez. Hasta yakınlarının sabırlı, şefkatli ve özenli davranmaları gerekir. Hastalığın tanısını koymak için çeşitli incelemeler yapılır. Kaslarda güçsüzlük, konuşma bozukluğu, seyirme gibi şikayetlerle başvuran ALS hastalarında yapılacak ayrıntılı bir nörolojik muayene çok önemlidir. Refleks değişikliği, patolojik bulgular açısından değerlendirme yapılır, ardından EMG testi yapılarak tanı konulur. Bu hastalığı taklit eden hastalıkların ayırımı açısından kan tahlilleri de yapılır.
Amaç yaşam kalitesini artırmak
ALS’de hastaların yüzde 5’i 20 yıldan fazla yaşayabilir. ALS hastalığının etkin bir tedavisi bulunmamakla birlikte tedavi konusunda yoğun çalışmalar devam ediyor. Günümüzde temel amaç, yaşam kalitesini artırmaktır. ALS hastasının sağlıklı ve dengeli beslenmesi, sık ama hafif yiyecekler yemesi, sıvı tüketimini artırması ve ideal kilosunu koruması önemlidir.
