Tourette Sendromu kontrol edilmeli
Sürekli göz kırpmaktan diş gıcırdatmaya, tırnak yemeden kafa sallamaya dek bir çok istemsiz davranışa neler yol açıyor? Ailelerin hangi hataları bu sıkıntıları artırabiliyor? İşte istemsiz davranışları hakkında bilmeniz gerekenler ve alınabilecek önlemler.
Tikler; kas gruplarının veya sesin ani, hızlı, tekrarlayıcı istemsiz hareketleri olarak tarif edilir. En sık yüz, boyun, omuz, göğüs kafesi ve eller tutulur. Basit veya karmaşık kas hareketleri görülebilir. Hırıltı, boğaz temizleme, uygunsuz söz söyleme gibi davranışlar da olabilir. Parmak emmeden diş gıcırdatmaya, cilt ve saç çekmeden kafa sallamaya dek birçok istemsiz hareket çocuklarda zaman zaman görülebiliyor. Basit istemsiz hareketler tedavi gerektirmezken tikin süresi önem taşıyor.
Tik hastalığının nedenleri
Çocuk yaşta; günlük yaşantının karmaşası, okulda çetin rekabet ortamı, okul uyumunda sorunlar, sınav stresi, başarısızlık kaygısı, ailelerin mükemmeliyetçi yaklaşımları ve çocuktan da mükemmel olmasını beklemeleri, otoriter çocuk yetiştirme yöntemleri veya tamamen disiplinsizlik, sınırsızlık, eve kardeş gelmesi, ev içi geçimsizlik, sağlık sorunları, akran ve kardeş anlaşmazlıkları, boşanma, istismar, ihmal edilme gibi etmenler çocukta baskı yaratarak, istem dışı hareket bozukluklarının artışına neden olmaktadır. Çocukların en az yüzde 60’ının bu tip istem dışı hareketlerden en az birini deneyimlediklerini bilmekteyiz” diyor.
Tik tedavisi ne zaman gerekir?
Anne babaların, çocuklarında baş gösteren tiklere karşı müdahale etmemeleri ve bunu dile getirmemeleri gerekiyor. Göz kırpma, boğaz temizleme, kafa sallayıp oynatma gibi basit motor durumlar tedavi gerektirmez. Ailelerin bu duruma müdahale etmemesi, çocuğun dikkatini vereceği motor ve zihinsel etkinlikler yaratmaları yeterlidir. Nöropsikolojik işlev bozukluğu, akademik sorunlar, düşük özgüven gibi durumlar varsa, sınıf içi veya sosyal alan uyumsuzluğuna neden oluyorsa tedavi vermek gerekir. Özellikle obsesif kompulsif bozukluk ve dikkat eksikliği de eşlik ediyorsa tedavi edilmelidir. İlaç tedavileri dışında basit motor tiklerde çocuğun yaşı uygunsa botoks tedavisi de fayda sağlayabiliyor.
İstem dışı hareketlerin bir yıldan uzun sürmesi ‘süreğen tik’ olarak adlandırılırken, günümüzde ‘nadir hastalık’lar arasında yer alan ve Tourette sendromu adı verilen, tiklerle giden karmaşık hastalığın da düşünülmesi gerekiyor. Tourette sendromu, binde 0.5 oranında görülen, 10-12 yaşta artan, genetik zemini de olduğu düşünülen özel bir sendrom. Kişilerin yüzde 10’unda uygunsuz sözler söyleme eşlik ediyor. Erkek çocuklarda 3-4 kat daha fazla görülüyor. Bir yıldan uzun süren istem dışı hareketler varsa, kişi 18 yaş altındaysa ve eşlik eden tıbbi bir sorun yoksa akla gelmesi gerekiyor. Bu sorunda genetik, nörobiyolojik, psikolojik, çevresel etkilerin varlığı tartışılıyor. Stres bunda da önemli bir etmen. Çoğunlukla tıbbi destek gerekiyor. Tekrarlayan ataklar olabilmesine karşın, ergen ve yetişkin olgularda 2/3 oranında düzelme bekleniyor.
Tike karşı etkili öneriler
- Çocuğunuz için duyarlı ve sevgi dolu bir aile ortamı yaratın.
- Kardeşler arasında dengeli davranın.
- Eve yeni kardeş geldiğinde “Abi-abla oldun, büyüdün ya da sen kardeş istedin!” gibi sözlerden kaçının, çocuğunuza kaldıramayacağı bir yük yüklemeyin.
- Çocuğunuzdan beklediğiniz başarı düzeyinin, çocuğun bilişsel düzeyi ve gelişimi ile uyumlu olmasına özen gösterin.
- Uyku saatlerinin düzenli olmasına, bilgisayar, cep telefonu ve tablet kullanımını sınırlandırmaya dikkat edin.
- Açık hava etkinliklerine katılımını ve yaşıtları ile beraber zaman geçirmesini sağlayın.
- Ev içi ve dışında ailece zaman geçirin.
- Altı yaşından itibaren spora yönlendirin.
- Çocuğunuza yaklaşımınızı yeniden gözden geçirin.
