Gastrit Nedir?
Gastrit, mide zarı iltihabı türleri için ortak olarak kullanılan bir terimdir. Gastrit iltihabı çoğu zaman mide ülserlerine neden olan bakteri türünün enfeksiyonunun doğrudan bir sonucudur.Bununla birlikte bazı ağrı kesicilerin düzenli kullanılması ve aşırı alkol tüketimi de gastrite katkıda bulunabilir.
Gastrit genel olarak iki şekilde ortaya çıkabilir. Bunlar aniden ortaya çıkan akut gastrit veya zamanla, yavaşça ortaya çıkan kronik gastrittir.
Bazı vakalarda, gastrit ülsere ve mide kanseri riskinin artmasına neden olabilir. Bununla birlikte, birçok vakada için gastrit ciddi sonuçları olan bir durum değildir ve doğru tedavi yöntemlerinin uygulanmasıyla hızlı bir şekilde iyileşir.
Gastrit Neden Olur?
Mide zarının iltihaplanmasına neden olabilecek her durum gastrite yol açabilir. Midenin iç duvarını koruyan mukus astarlı bariyerde zayıflama ya da yaralanma meydana gelmesi, midenin sindirim için kullandığı mide suyunun mide astarına zarar vermesini ve enfekte olmasına yol açar.
Bununla birlikte inflamatuar hücre sayısının vücutta kontrolsüz bir şekilde artması durumu olan Crohn hastalığı ile sarkoidoz dahil olmak üzere bir dizi hastalık ve tıbbi durum bireylerde gastrit riskini artırabilir.
Gastrit riskini artıran durumlar arasında öncelikle bakteriyel enfeksiyon bulunur. Helicobacter pylori ile enfeksiyon dünya çapında insan enfeksiyonları arasında en yaygın tür olmasına rağmen, bu enfeksiyona yakalanan kişiler arasında sadece küçük bir küme, gastrit veya alakalı diğer üst gastrointestinal bozuklukları geliştirir.
Tıp uzmanları bu nedenle bu bakteriye karşı savunmasız olmanın nedenlerinin kalıtsal olabileceğine veya sigara ve diyet gibi yaşam tarzı seçimlerinden kaynaklanabileceğine inanmaktadırlar.
Düzenli olarak ağrı kesici türü ilaçları kullanmak gastrite neden olabilir. Ağrı kesiciler hem akut gastrite hem de kronik gastrite neden olabilir çünkü ağrı kesicilerin düzenli olarak kullanılması veya ilaçların aşırı dozda kullanımı midenin koruyucu astarında bulunan ve korumaya yardımcı olan önemli bir maddenin miktarının azalmasına yol açabilir.
Mide astarı yaşla birlikte incelme eğilimi gösterir. Bunun yanı sıra yaşı ilerlemiş bireylerde Helicobacter pylori enfeksiyonu veya otoimmün bozuklukların olması ihtimali daha yüksektir ve bu gastrit riskini artırır.
Aşırı alkol kullanımı sonucunda alkol mide zarını tahriş edebilir ve aşındırabilir, bu da midenin sindirim sularına karşı daha savunmasız hale gelmesine neden olur. Aşırı alkol kullanımının akut gastrite neden olması daha olasıdır.
Ağır cerrahi müdahaleler, yaralanma, yanıklar veya ciddi enfeksiyonlar nedeniyle ortaya çıkan şiddetli stres akut gastrite neden olabilir.
Vücudun kendi bağışıklık sisteminin mide hücrelerine saldırması otoimmün gastrit olarak adlandırılan bir tür gastrite neden olabilir. Mide astarını oluşturan hücreler bağışıklık sistemi tarafından yıpratılır ve midenin koruyucu bariyerinde zayıflamalar görülür.
Otoimmün gastrit, Hashimoto hastalığı ve tip 1 diyabet dahil olmak üzere diğer otoimmün bozuklukları olan bireylerde daha sık olarak görülür. Otoimmün gastrit aynı zamanda B12 vitamini eksikliği ile de ilişkilendirilmektedir.
Bunların yanı sıra HIV / AIDS, Crohn hastalığı ve paraziter enfeksiyonlar gibi diğer tıbbi durumlar da hem akut hem de kronik gastrite neden olabilir.
Gastrit, uygun bir şekilde tedavi edilmediği takdirde, mide ülseri ve mide kanamasına yol açabilir. Bazı nadir görülen kronik gastrit türleri, özellikle mide astarında veya astar hücrelerinde değişikliklere yol açarsa mide kanseri riskini artırabilir.
Gastrit Nasıl Önlenir?
Gastritin en yaygın türüne neden olan H. Pylori enfeksiyonunun nasıl yayıldığı net bir şekilde bilinmemekle birlikte, insandan insana kontamine yiyecek ve su yoluyla bulaşabileceğine dair bazı kanıtlar bulunmuştur.
Güvenli hijyen uygulamaları, yani elleri sık sık sabun ve su ile yıkayarak ve tamamen pişirilmiş yiyecekleri yemeyi tercih ederek bireyin kendisini H. pylori gibi enfeksiyonlardan koruması mümkündür.
Diğer gastrit türlerinden korunmak için, her türe uygun bir şekilde hareket etmek gereklidir. Örneğin alkol tüketimini sınırlamak ya da ağrı kesici ilaç kullanımında dikkatli olmak bunlardan kaynaklanan gastrit oluşumunu engelleyecektir.
Gastrit Belirtileri Nelerdir?
Gastrit belirtileri ve semptomları arasında öncelikle üst karın bölgesinde kazınma, yanma hissi veya ağrı bulunur. Bu rahatsızlıklar yemek yenilmesi sonucunda hafifleyebilir ya da artabilir. Aynı zamanda mide bulantısı, kusma ve yemek yedikten sonra karın bölgesinde dolgunluk hissi de gastrit belirtileri arasındadır. Bununla birlikte gastrit her zaman belirti veya semptomlara neden olmayabilir.Neredeyse herkes hayat boyunca bir kaç defa hazımsızlık ve mide tahrişine maruz kalabilir. Hazımsızlık vakalarının çoğu kısa ömürlüdür ve tıbbi bakım gerektirmez. Ancak bir haftadan daha uzun bir süre gastrit belirtileri ve semptomları görülüyorsa doktora danışılması tavsiye edilmektedir.
Eğer mide rahatsızlığının yanı sıra, ya da bundan bağımsız olarak kan kusulması görülüyorsa, dışkıda kan varsa veya dışkı siyah renkli görünüyorsa, bu durumların nedenini belirlemek için hemen doktora başvurulması tavsiye edilir.
Gastrit Nasıl Teşhis Edilir?
Gastrit şüphesi olduğunda, doktor öncelikle hasta ile tıbbi geçmişi hakkında konuşur ve bir fizik muayene gerçekleştirir. Doktorunuz sizinle tıbbi geçmişiniz hakkında konuştuktan ve bir muayene yaptıktan sonra gastrit şüphesi taşıyor olsa da, kesin nedeni belirlemek için çeşitli testlerden bir ya da birkaç tanesinin yapılmasını isteyebilir.
Bu testler arasında H. pylori testi bulunur. H. pylori bakterisi, durumun ağırlığına göre kan testi, dışkı testi veya nefes testi ile tespit edilebilir. Nefes testi için bireye radyoaktif karbon içeren küçük bir bardak berrak, tatsız sıvı içirilir.
H. pylori bakterileri bu sıvıyı midede parçalara ayırabilir. Bir süre sonra bireyin bir torbaya üflemesi istenir. Eğer H. pylori enfeksiyonu mevcutsa nefes örneğinde radyoaktif karbon bulunacaktır.
Bireyin üst sindirim sistemini incelemek için endoskopi yapılabilir. Endoskopi sırasında doktor hastanın boğazından ve yemek borusundan, mide ve ince bağırsaklara ulaşana kadar bir lens yani endoskopi ile donatılmış esnek bir tüp geçirir.
Bu sistem sayesinde doktor mide içinde veya ince bağırsaklarda iltihap belirtileri arayabilir. Eğer doktor şüpheli bir alan bulursa laboratuvar incelemesi yapılması için küçük bir parça örnek alabilir yani biyopsi gerçekleştirebilir. Biyopsi sonucunda mide astarındaki H. pylori varlığını da saptamak mümkündür.
Anormalliği aramak için üst sindirim sisteminin röntgeninin çekilmesinden faydalanmak mümkündür. İçeride bulunan herhangi bir ülserli dokuyu daha görünür hale getirmek için sindirim sisteminin içini kaplayan ve baryum içeren beyaz, metalik bir sıvıyı içmek gerekebilir.
Gastrit Nasıl Tedavi Edilir?
Gastrit tedavisi, özel olarak neden kaynaklandığına göre farklılık gösterir. Örneğin steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar veya alkolün neden olduğu akut gastrit, bu maddelerin kullanımının durdurulmasıyla kısa sürede rahatlayabilir.Bunun yanı sıra gastrit tedavisinde, gastritin nedenine bağlı olarak çeşitli ilaçlar kullanılır. Örneğin sindirim sisteminde P. Hylori bakterisi mevcutsa doktor bu bakteriyi öldürmek için yedi ya da on dört gün boyunca sürekli kullanılacak çeşitli antibiyotik kombinasyonları önerebilir.
Midedeki bakterilerin ilaca dirençli hale gelmesini engellemek için doktorun belirttiği süre boyunca, eksiksiz kullanılması zorunludur.
Mide asidi üretimini engelleyen ve iyileşmeyi destekleyen ilaçlar da gastrit tedavisinde kullanılabilir. Proton pompası inhibitörleri, asit üreten hücrelerin etkisini kısmi olarak bloke ederek asidi azaltır.
Ancak proton pompası inhibitörlerinin, özellikle yüksek dozlarda uzun süreli kullanımı, kalça, bilek ve omurga kırığı riskini artırabilir. Bu sebeple sadece doktor gözetiminde kullanılmalıdır. Doktor bu süreç boyunca gerekli görürse kalsiyum takviyesi önerebilir.
Histamin (H-2) blokerleri olarak da adlandırılan asit blokerleri, sindirim sistemine salınan asit miktarını azaltır. Bu da gastrit ağrısını hafifletir ve iyileşmeyi teşvik eder.
Bunlara ek olarak mide asidini nötralize eden antasitler mevcuttur. Doktor, bu antasitleri diğer ilaçlarla birlikte kullanmak üzere reçete edebilir. Ancak antasitlerin yan etkileri arasında, ilacın bileşenlerine ve diğer ilaçlarla kombinasyonuna göre kabızlık veya ishal vardır.
Gastriti Önlemek İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Ev Bakımı
Gastrit belirti ve semptomlarını küçük bir takım önlemler alarak rahatlatmak mümkün olabilir. Öncelikle daha küçük ve daha çok sayıda öğünler ile beslenmek gereklidir. Sık sık hazımsızlık hissediliyorsa, mide asidinin etkilerini yavaşlatmak ve mideyi dinlendirmek için her öğünde daha az yemek yenilmeli, ve günlük öğün sayısı artırılmalıdır.Öğünlerde mideyi tahriş edici yiyeceklerden, özellikle baharatlı, asidik, kızarmış veya yağlı yiyeceklerden kaçınmak gereklidir. Alkolden özellikle kaçınmak gereklidir.
Alkol midenin mukoza zarını tahriş edecektir. Bunlara ek olarak kullanılan ağrı kesici türünü değiştirmek ve daha az yan etkisi olacak bir türü tercih etmek için doktora başvurmak önemlidir. Bu sayede gastrit etkisini hafifletmek mümkün olabilir.