Gıda zehirlenmesi belirtileri
Gıda zehirlenmelerinin çoğunda belirtiler 12-48 saat içinde meydana gelir. Gıda zehirlenmesi genellikle 1-3 gün sürer ancak bakterinin türüne, enfeksiyonun şiddetine ve genel sağlık durumuna bağlı olarak bir haftaya kadar devam edebilir. En yaygın görülen belirtiler sindirim yolunun (mide ve bağırsak) enflamasyonundan kaynaklanan kusma, karın ağrısı ve ishaldir. Nedene bağlı olarak, belirtiler dâhilinde ateş ve üşüme, kanlı dışkılama, dehidrasyon, kas ağrıları, halsizlik ve bitkinlik de görülebilir. Nadir olgularda, gıda zehirlenmesi sinir sistemine zarar verecek kadar ciddi olabilir.
Gıda zehirlenmesi nasıl teşhis edilir?
Kişi hastaneye kaldırıldıysa, doktor tansiyon, nabız, solunum hızı ve sıcaklık da dahil olmak üzere kişiyi fizik muayeneden geçirir. Kişinin ne kadar dehidrasyona (su kaybı) uğradığı değerlendirilir ve karın bölgesi de muayene edilebilir. Kişiden dışkı veya kusmuk örneği alınarak kan ya da mukus içerip içermediğine bakılabilir. Örnek daha sonra gıda zehirlenmesinin nedeninin tam olarak anlaşılabilmesi için laboratuvara gönderilir. Enfeksiyon testi yapmak üzere idrar örneği de alınabilir.
Gıda zehirlenmesi tedavisinde ilk müdahale
Gıda zehirlenmesi belirtilerinden kusma, karın ağrısı ve ishal şikayetleri olan kişiler, mutlaka bol su tüketmelidir. Genellikle besin zehirlenmeleri 2-3 gün içerisinde kendi kendine geçebilir. Ancak belirtiler yoğunsa ve her hangi bir düzelme göstermiyorsa mutlaka doktora başvurulmalı ve doktora başvurmadan ilaç kullanılmamalıdır. Sindirim sistemi belirtileri olan kişiler öncelikle etraflarındaki kişilere de hastalığı bulaştırmamak için tuvalet ve el temizliklerine çok dikkat etmelidir. Çünkü bu mikroorganizmaların çoğu dışkı yoluyla yayılabilir.
Gıda zehirlenmesi tedavisi nasıl olmalı?
Gıda zehirlenmesi vakalarının çoğu doktora gitmeden birkaç gün içinde geçer. Ancak rahatsızlık birkaç günden fazla sürerse, kişinin dışkısında kan veya sarı ya da yeşil renkli mukus varsa, kişi gebeyse tıbbi yardım alması gerekir. Ayrıca gıda zehirlenmesi geçiren kişinin çok yaşlı ya da bebek olması halinde de doktora gidilmesi önerilir. Bazen belirli bakteriyel enfeksiyonlar için antibiyotik verilebilir. İyileşme zamanı enfeksiyon türüne, kişinin yaşına, sağlık durumuna ve başka bir hastalığının olup olmamasına bağlıdır. Ciddi kimyasal zehirlenmeler dışında genellikle mide yıkanması zorunlu değildir. Toksin bir etken varsa mide yıkanması gerekebilir. Bu da genellikle besin zehirlenmelerinde karşılaşılan bir durum değildir.
Gıda zehirlenmesi yaşayan kişiler dikkatli beslenmeli
Gıda zehirlenmesi yaşayan kişilerin daha dikkatli beslenmesi gerekir. Besin zehirlenmesi yaşayan kişiler laktoz içeren sütten ve kafeinden uzak durmalıdır. Hazmı kolay olan haşlanmış patates, makarna, pirinç gibi besinler ve çorba, yoğurt, tuzlu kraker, yoğurt gibi mide bulantısını arttırmayacak besinleri tercih etmelidir.
Gıda zehirlenmesini başka hastalıklarla karşılaştırmayın
Gıda zehirlenmesi ile ortaya çıkan karın ağrısı safra kesesindeki sorunlarla, ateş, bulantı ve kusma gibi belirtiler bakteriyel veya viral hastalıklarla karıştırılabilir. Ortaya çıkan belirtileri direkt olarak gıda zehirlenmesine bağlamaktansa acilen doktora başvurmak en doğrusu yöntemdir.
Gıda zehirlenmesinden korunmak için neler yapılmalı?
Gıda zehirlenmesinden korunmak için dikkat edilmesi gerekenler:
- Zararlı bakterileri öldürmek için eti doğru şekilde çözüp pişirdiğinizden emin olun.
- Çiğ et/sebze ve yemeye hazır gıdalar için farklı kesme tablaları kullanın.
- Isıtılan yiyeceklerin kaynayana kadar ısındığından emin olun ve yiyecek hazırlama veya yemeye hazır gıdalara dokunmadan önce ellerinizi yıkayın.
- Sebze ve meyveleri akan suyun altında yıkayın.
- Pastörize edilmemiş süt, çiğ yumurta ve az pişmiş et tüketmekten kaçının.
- Çiğ et sularının diğer gıdalarla temas etmesine engel olun.
- Evcil hayvanları tezgâhlardan ve yiyeceklerden uzak tutun.
- Yiyecekleri birkaç saatten, sıcak günlerde ise bir saatten fazla dışarıda bırakmayın ve kalan pişmiş yemekleri soğur soğumaz buzdolabına koyun.
- Yiyeceklere temas etmeden önce elinizde kesik varsa bunları yara bandıyla kapatın.
Mantar zehirlenmesi belirtileri
Mantar zehirlenmesinin belirtileri mantarda bulunan zehrin niteliğine göre değişebilir. Belirtiler, bazı mantar türlerinin yenmesini takiben 2 saat sonra, bazı mantar türlerine göre de 6 saat sonra ortaya çıkabilir. Mantarın yenmesini takiben 2 saat gibi kısa bir sürede zehirlenme belirtilerine neden olan mantarların yenmesi durumunda; sersemlik, uykuya meyil, tansiyon düşüklüğü, bulanık görme, yüz ve boyunda kızarma, nabızda artış, ağızda metal tadı, bulantı ve kusma ile terleme görülebilir.
Mantarda bulunan zehirli maddenin özelliğine göre, yendikten 6 (altı) saat sonra gelişebilen zehirlenme belirtileri ise: bulantı, kusma, ishal, ateş, nabız artışı, karın ağrısı ile daha sonra karaciğer ve böbrek bozuklukları ile bu organların bozukluklarına bağlı belirtiler şeklindedir. Sonunda koma ve ölüm de söz konusu olabilmektedir.
Mantar zehirlenmesi tedavisi
Mantar zehirlenmesine maruz kalan kişi kesinlikle ilaç veya süt, yoğurt gibi ürünler tüketmemelidir. Hemen bir tıbbi kuruluşa başvurmalı ve mümkünse gidilen tıbbi kuruluşa yenen mantarın bir örneği götürülmelidir.
Mantar zehirlenmelerinin tedavisi genel olarak meydana gelen zehirlenme bulgularına yöneliktir. Genellikle teşhis sonrası ilk tedavi aşamasında kişinin kusması sağlanır. Kaybedilen sıvı ve elektrolit miktarı farklı ilaçlar sayesinde yerine konulabilir. Farklı zehirlenme tiplerine karşı farklı ilaç tedavileri uygulanır.
Türkiye’de yenilebilen mantar türleri
Türkiye’ de yenilebilen mantarlar;
- Kuzu göbeği mantarı
- Tirmit
- Doru renkli mantar
- Çayır mantarı
- İstiridye mantarı
- Biftek mantarı
- Kuzu mantarı
- Çörek mantarı
- Çam kabara mantarı
- Karakız mantarı
- Kayın mantarı
- Domalan
- Kanlıca mantarı
- Bal mantarı
- Sığır dili
- Kar çanı
- Pullu mantarı
- İmparator mantarı
- Dede sakalı
- Kıvırcık mantar
Kesinlikle tüketilmemesi gereken mantar türleri ise,
- Ağulu mantar
- Yalancı dede mantarı
- Al sinekçi mantarı
- Ölüm meleği
Mantarlar uygun şekilde toplandıktan sonra hemen pişirilmelidir. Pişmiş mantar diğer pişmiş yemekler gibi buzdolabında saklanabilir. Bunun dışında mantarı saklamak için kurutma, konserve yapma, tuza yatırma gibi saklama işlemleri de bulunmaktadır. Eğer mantarı dondurarak saklamak istiyorsanız mutlaka -16 derece ve altındaki sıcaklıklarda saklamanız gerekmektedir.
