10 bitki çayı, sayısız fayda!
Bitki çaylarının sağlığa birçok faydasının olduğu bilinir. Hatta birçok farklı toplumda uzun yıllardır kullanılan bitki çayları vardır. Doğanın bizlere sunduğu bu sağlık imkanını bilinçli bir şekilde tüketmek önemlidir. Özellikle herhangi bir sağlık sorunu olan kişilerin bu tarz bitki çaylarının tüketilmesi konusunda doktorlarına danışmaları gerekir. Doğru miktarda tüketmemek sağlık sorunlarına neden olabilir. Herhangi bir sentetik ilaç kullanırken doktora danışmadan bitkisel çayların içilmemesi gerekir. Çünkü bazı durumlarda etkileşime girme durumu söz konusu olabilir. Bir ameliyata girilecekse bitki çaylarının iki hafta önce bırakılması önerilir. Uyarılarımızın ardından gelelim hangi bitki çayının neye iyi geldiğine…
Melisa çayı: Sakinleştirir
Halk arasında oğulotu olarak da bilinen melisa, hafif yatıştırıcı etkiye sahiptir. Bu nedenle de melisa bitki çayı sinirsel kaynaklı uyku sorunları, mide şikayetleri, gaz, çarpıntı ve huzursuzluk şikayetlerinde yarar sağlar. Yatıştırıcı etkili bileşenlerinin yer aldığı uçucu yağ oranının düşük olması nedeni ile bitkinin dikkatle kurutulması, sıkı kapalı kaplarda saklanması ve 6 ay içerisinde kullanılması melisa bitkisi çayının etkinliğini artırır.
Hazırlanışı: 1 çay kaşığı melisa yaprağı üzerine kaynatılmış su ilave edin. Kapaklı bir fincanda 10 dakika demlenmeye bırakın. Günde 3- 4 bardak içebilirsiniz.
Ginkgo biloba çayı: Hafızayı güçlendirir
Yaşayan en eski ağaç türlerinden biri olan ginkgo biloba, yaprakları ile vücuda birçok yarar sağlar. 5000 yıl öncesine ait Çin kayıtlarında ginkgo yapraklarının beyin için yararlı olduğu bilgisi yer alır. Gerek deneysel, gerekse klinik bilimsel çalışmalar, ginkgo yapraklarının serebral bozuklukların geciktirilmesindeki etkinliğini ortaya koyuyor. Beyin damarlarında kan akımını hızlandırmasının yanı sıra sinir uçlarını koruyucu etkisi nedeniyle yaşa bağlı ortaya çıkan hafıza şikayetlerinin geciktirilmesinde yararlıdır. Ginkgo biloba bitki çayı, vertigo, kulak çınlaması ve diğer dolaşım problemleri için de kullanılır. Aynı zamanda yaşlanma nedeniyle ortaya çıkan enerji eksikliği ve zihinsel yorgunluk gibi etkilerin azalmasında da yardımcı olabilir. Yapılan çalışmalar ginkgo bitki çayının etkisini gösterebilmesi için en az 3 ay kullanılması gerektiğini gösteriyor. Bu nedenle gerek kullanımının sürekliliği, gerekse yeterli miktarda uygulanması büyük önem taşır.
Hazırlanışı: Bir tutam ginkgo biloba yaprağının üzerine kaynar su ilave edin. Ağzı kapalı bir kapta 15 dakika kaynatın. Bu bitki çayını günde 3-4 defa içilebilirsiniz.
Fesleğen çayı: Şişkinlikleri giderir
Fesleğen, Anadolu mutfaklarının vazgeçilmez aromalarının başında gelir. Yemeklere verdiği lezzetin yanı sıra çay olarak kullanımının sağlık üzerinde olumlu etkileri bulunur. Fesleğen bitki çayı, uçucu bileşenleri sayesinde yemeklerden sonra gaz, kolik ve şişkinlik şikayetlerinin giderilmesinde etkilidir. Fesleğen bitki çayının idrar yolları antiseptiği ve balgam söktürücü özelliği de bulunur.
Hazırlanışı: Fesleğen bitkisinin kurutulmuş üst kısımlarını bir kaba koyun. Üzerine kaynatılmış su ilave edin. 10- 15 dakika demlenmeye bırakın. Günde 2-3 bardaktan fazla tüketmeyin. Hamilelerin fesleğen çayını içmeleri önerilmez.
Mate çayı: Yorgunluk giderir
Paraguay çayı olarak da bilinen Mate bitki çayı, Güney Amerikalılar tarafından zihinsel uyanıklığı artırma amacıyla kullanılır. Uyarıcı etkisi, içindeki kafein, teofilin ve teobromin’den kaynaklanır. Bu etkisinin yanı sıra mate bitki çayının idrar atıcı, terletici özelliği bulunur. Bedensel aktivitede bulunan ve spor yapanlar için doğal bir enerji kaynağı olan mate bitki çayı, bu özelliği nedeniyle yorgunluğa karşı da kullanılabilir. Fazla miktarlarda tüketimi uykusuzluğa, ülser rahatsızlığı olanlarda mide asidinin artmasına, amfetamin gibi diğer uyarıcılarla birlikte alımı ise tansiyonun yükselmesine ve kalp ritminde bozulmaya neden olabilir.
Hazırlanışı: 1 çay kaşığı mate yaprağı üzerine kaynatılmış su ekleyin. 5- 10 dakika demlenmeye bırakın. Bu şekilde kısa süre demlemek çayın tadının buruk olmasını engeller. Günde 2 fincana kadar içebilirsiniz.
Nergis çayı: Yanık ve yara tedavisi için
Görünümü ve hoş kokusu ile bildiğimiz nergis çiçeği ile yapılan özel çay, soğuk algınlığından yara tedavisine kadar pek çok soruna karşı fayda sağlayabilir. Nergis bitki çayı ağız ve boğaz şikayetlerinde; soğuk algınlığı, boğaz ağrısı ve öksürük sorunlarında hafifletici ve terletici olarak önerilir. Hemoroit şikayetlerinin giderilmesinde doktor tedavisine ek olarak kullanılabilir. Yoğun içerikli bir bitki çay olarak hazırlanıp ılıtılıp, gazlı bir bez ile haricen uygulandığında ilgili bölgedeki kaşıntıyı giderir. Nergis bitki çayının yanık ve yaralar üzerinde aynı şekilde uygulanması da ağrıyı azaltarak iyileşmeyi hızlandırabilir.
Hazırlanışı: 1 çay kaşığı kuru bitki üzerine 1 bardak taze kaynatılmış su ilave edin. 10 dakika dinlendikten sonra içebilirsiniz. Nergis çayının en etkili olan kısmı turuncu olan renkli dilsi çiçeklerdir
Kekik çayı: Öksürüğe karşı
Kekik bitkisi ile ilgili yapılan araştırmalar bu bitkinin mikrop öldürücü etkisini gösteriyor. Antioksidan özelliği bulunan kekiğin güçlendirici, iltihap giderici, ağrı dindirici, balgam söktürücü, bağışıklığı destekleyici, mikroorganizmaları öldürücü etkisi bulunur. Ayrıca kekik bitki çayının sindirim sistemi üzerinde de olumlu etkileri vardır. Sindirimi kolaylaştırır, iştah açar ve mide sorunlarına iyi gelir. Kekik bitki çayı adet kanamalarını dengeler ve kramplı adet ağrılarında rahatlatıcı etki sağlar. Öksürük ve üst solunum yolları iltihabında çay ve gargara olarak kullanılabilir.
Hazırlanışı: 2 tatlı kaşığı ince kıyılmış kekik otunun üzerine 1 bardak kaynamış içme suyu ekleyin. 5 dakika ağzı kapalı bir şekilde demlenmeye bırakın. Demlendikten sonra süzün. Günde 1-2 defa içebilirsiniz. Kekik bitki çayı hazırlarken asla kaynatmayın. Kaynatıldığında içindeki etken maddeler kaybolur. Kekik satın alırken, yeni mahsul ve dalında kurutulmuş demet biçiminde olanlardan alın. Renginin canlı, kokusunun keskin olmasına da dikkat edin.
Zerdeçal çayı: Kansere karşı
Çin tıbbında uzun yıllardır tedavi amaçlı kullanılan zerdeçalın faydaları tüm dünyada da kabul görmeye başladı. E ve C vitamininden çok daha fazla antioksidan etkiye sahip zerdeçalın kalp sağlığına dahi olumlu etkileri vardır. Araştırmalar, zerdeçal bitki çayının, karaciğer hasarını önleyici, antioksidan, kan lipit seviyesini koruyucu, ağrı-halsizlik giderici, kansere karşı koruyucu ve antimikrobiyal etkilerini ortaya koyuyor. Zerdeçal bitki çayı, mide ve bağırsak sisteminde safra akışını artırıcı etkisi nedeniyle yağlı besinlerin sindirilmesine yardımcı olup, iştahı artırır. İçeriğindeki antioksidan etki ile E ve C vitamininden daha güçlüdür. Kalp sağlığını destekler ve kan sulandırıcı etkisi bulunur. Amerikan Sağlık Dairesi’nin yaptığı çalışmalar, zerdeçalın, içeriğindeki temel bileşenlerden olan kurkuminoitlerin kansere karşı koruyucu rol oynadığı gibi alzheimer ve diyabette de etkili olduğunu ortaya koyuyor.
Hazırlanışı: Kapaklı bir cezvede kaynamakta olan suyun içerisine ufak parçalara ayrılmış 1 çay kaşığı zerdeçal ilave edip, kapağını kapatın. 5 dakika kaynattıktan sonra süzerek içebilirsiniz. Öğün aralarında günde 2-3 bardak tüketebilirsiniz. Şimdiye kadar yapılan çalışmalarda herhangi bir yan etkiye rastlanmamakla birlikte, diğer bitkilerde de olduğu gibi önerilen dozdan fazla kullanmamaya özen gösterin.
Nane çayı: Hazımsızlığa karşı
İç ferahlatan kokusu ile nane bitki çayı, mide ve bağırsak spazmlarına iyi gelir. Tıbbi nane yağı ise migren ve tansiyona bağlı baş ağrılarını hafifletir. Ancak özellikle hamilelerin nane çayından uzak durması gerekir.
Nane bitki çayı, hazımsızlık, şişkinlik ve aşırı gaz tarzı mide bağırsak rahatsızlıklarında önerilir. Ayrıca safra kesesi ve safra kanalı spazm şikayetlerinde olumlu etki gösterir. Anne sütünü artırır. Fakat hamilelik döneminde tüketilmesi düşük riskini artırabilir. Bunun yanı sıra reflü şikayetleri olanların nane bitki çayı içmeleri önerilmez.
Tıbbi nane yağının temel bileşeni olan mentol nedeniyle etkisi çaydan daha farklıdır. Nane yağının koklanması özellikle migren tipi ve tansiyona bağlı baş ağrılarının hafifletilmesinde önemli etkiye sahiptir. Bu tip ağrılarda koklamanın yanı sıra alın ve şakakların nane yağı ile ovulması da sağlanan faydayı artırır.
Hazırlanışı: Kurutulmuş 1 tatlı kaşığı nane yaprağı üzerine taze kaynatılmış su ekleyin. 5-10 dakika demlenir ve içilir. Mide ve bağırsak rahatsızlıklarında aç karnına günde 2-5 defa içilir
Papatya çayı: Alerjiye karşı
Sarı gövdesi ve beyaz yaprakları ile doğadaki en güzel çiçeklerden biri olan papatya, aynı zamanda sağlık üzerinde de birçok olumlu etkiye sahiptir. Ancak papatyanın toplanma ve kurutulma şartlarının bu olumlu etkiler üzerinde önemli bir yeri bulunur.
Mayıs-haziran aylarında çiçek açan papatya, öğlen saatlerinde sapsız olarak toplanır ve gölgede kurutulur. Papatyanın faydası bitkinin toplanması ve kurutulma şartlarına göre değişiklik gösterir. Yanlış uygulamalar bitkilerin etkinliklerinin azalmasına yol açabilir. Örneğin papatya çiçeği, toplanmasının üzerinden 1 yıl geçtiyse kullanılmasının herhangi bir faydası bulunmaz.
Mayıs papatyası bitki çayı, mide-bağırsak sistemi spazmları, gaz, hazımsızlık, şişkinlik sıkıntılarında etkilidir. İltihap giderici, alerji oluşumunu önleyici, mikropların gelişimini engelleyici ve yara iyileştirici etkiye sahiptir. Papatya bitki çayı cildin temizlenmesi, sivilce oluşumunun önlenmesi ve şişkinliğin giderilmesi gibi durumlarda etkindir. Hafif yatıştırıcı ve kas gevşetici etkisi nedeniyle rahat uyumayı sağlar. Yatmadan 30 dakika önce içilen papatya çayı kişiyi rahatlatabilir. İrritabl bağırsak sendromu, kramplar, hazımsızlık, gaz ishal ve kolik semptomlarını azaltabilir. Papatya bitki çayı adet döneminde krampları hafifletmeye yardımcı olabilir. Gastrit ve ülsere karşı kullanılır. Emziren anne ve bebekleri için de yararlıdır. Taze hazırlanan çayın ılıtılarak bebeğe verilmesi gaz çıkarmasına yardımcı olur. Ayrıca papatya bitki çayı hafif yatıştırıcı etkisi ile de bebeğin rahat uyumasını sağlar. Emziren annenin papatya çayı içmesi de bu olumlu etkiyi artırır. Farenjit, bademcik iltihabı, larenjit, ağız ve boğaz mukozası iltihaplarında gargara olarak kullanılması şikayetleri hafifletir.
Hazırlanışı: Çay olarak kullanımında 1 bardak taze kaynatılmış içme suyu içine 1 tatlı kaşığı papatya çiçeği koyun. Bardağın ağzını kapatarak 5-10 dakika demlenmeye bırakın. Günde 3-4 defa yemeklerden sonra içebilirsiniz. Etkisini yitirmemesi için kaynatmadan hazırlayın. Gargara olarak kullanımında ise, bir fincanın içine 2-3 çay kaşığı papatya çiçeği ve yarım bardak taze kaynatılmış su ekleyin. 5-10 dakika demlendikten sonra ılıtıp gargara olarak kullanabilirsiniz.
Ekinezya çayı: Grip ve soğuk algınlığına
Ekinezya bitki çayı, üst solunum yolları enfeksiyonlarından korunmada ve tedavide yardımcıdır. Ayrıca bağışıklık sisteminin etkinliğini destekler. Ekinezya bitki çayının etkisi suda çözünebilen kafeik asit türevlerinin etkisinden kaynaklanır. Özellikle enfeksiyon, grip, soğuk algınlığı gibi rahatsızlıklarda sıklıkla kullanılır. Bağışıklık sistemi yeterince güçlü olmayanlar için de ekinezya önemli bir doğal destektir. Grip ve soğuk algınlığı önleyici etkisi olduğu gibi hastalığın ilk belirtilerinin ortaya çıkması durumunda da kullanılabilir. Son yayımlanan çalışmalara göre ekinezya bitki çayı, hem uçuk virüslerini öldürüyor, hem de virüslerin yol açtığı iltihap etkenlerinin miktarını kontrol ediyor. Böylece de boğaz ve akciğerlerdeki iltihabın yol açacağı hasar engelleniyor.
Hazırlanışı: Bir fincan sıcak su içerisine yarım kaşık ekinezya ekleyin. 10- 15 dakika demleyin. Ekinezya çayını 15 gün içip, sonrasında 2 hafta ara vermek gerekir. Fazlası immün sistemi (bağışıklık sisteminin) üzerinde olumsuz etki yaratabilir.
