Glutensiz ve kazeinsiz beslenme nedir?
Son yıllarda sıklıkla duyulan glutensiz ve kazeinsiz beslenme şekli çölyak gibi gluten alerjisi olan kişilerin yanı sıra otizm gibi bazı gelişim bozukluklarında da tavsiye edilir. Peki gluten ve kazein nedir, glutensiz ve kazeinsiz beslenme ne demek ve kimlere önerilir?
Gluten nedir?
Gluten; buğday, yulaf, arpa, çavdar gibi tahılların içerisinde bulunan bir proteindir. Çölyak hastalığı; gluten proteinine karşı ince bağırsağın ömür boyu sürecek bir emilim bozukluğudur. Kronik bir rahatsızlık olan çölyak hastalığı, yaşam boyu gluten içermeyen diyet gerektirir. Gluten içeren besinleri tüketmeye devam eden çölyak hastalarının lenfoma ve diğer tümör riskleri artar.
Gaz ve şişkinlik belirtisi olabilir
Buğday alerjisi ve çölyak dışı gluten duyarlılığı olan kişilere de glutensiz beslenme önerilir. Çölyak dışı gluten duyarlılığı olan kişiler bu proteini sindirirken zorlandığı için ishal, karın ağrısı, gaz, şişkinlik gibi semptomlar görülür. Glutensiz diyet ile bu sorunlarda iyileşme görülür. Son araştırmalar birçok hastalık ve inflamasyon ile glutenin ilişkili olabileceği üzerine yoğunlaştı ancak çalışmalar devam ediyor. Hekimi tarafından glutensiz beslenmesi önerilen birinin mutlaka diyetisyen tarafından planlanmış bir glutensiz diyet uygulaması gerekir.
Pirinç, patates ve mısıra yüklenmeyin
Glutensiz diyet; glutenli yiyeceklerin beslenmeden çıkarılmasıyla belirli vitamin mineral eksikliklerine neden olabileceği gibi diyette tüketilebilecek yiyeceklerin kontrolsüz tüketimi de dengesiz beslenmeye de yol açabilir. Örneğin; pirinç, patates, mısır gibi yiyecekler glutensizdir ve glutensiz diyet uygulayanlar bu yiyecekleri tüketebilir. Ancak bunlar aynı zamanda şeker yükü yüksek yiyeceklerdir ve sık tüketimi kan şekerinin dengelenmesinde bozulmalara yol açabilir.
Glutensiz paketli gıdalara dikkat!
Dikkat edilmesi gereken bir diğer örnek ise glutensiz paketli ürün tüketimidir. Glutensiz olduğu için sık sık glutensiz bisküvi, kraker benzeri yiyeceklerin tüketilmesi de dengesiz beslenmeye yol açabilir. Glutensiz olan ürünlerin kıvamının tutması için muadili olan glutenli ürünlere göre yağ içerikleri daha yüksektir. Özetle; glutensiz diyetin çölyak hastalığı dışında da uygulanabileceği durumlar vardır ancak bu hekim-hasta-diyetisyenin birlikte yürütmesi gereken bir süreçtir.
Kazein nedir?
Kazein süt proteindir. Kazenin kazeomorfin ve B-kazeomorfin 7'ye (BCM 7) dönüşmesi ile bağırsakta mukus üretimi artar ve fazla üretim ile bağırsak işlevlerinde aksaklık görülür.
Otizmde kazeinsiz beslenme
Kazeinsiz diyet özellikle otizmde önerilir. Otizm toplumsal iletişimde güçlük, sınırlı-yineleyici davranışlarda yetersizlik gibi belirtiler veren gelişimsel bir bozukluktur. Otizmin görülme sıklığının artmasıyla otizmin tedavisinde beslenmenin yeri üzerine çalışmalar artmış ve farklı yaklaşımlar doğmuştur. Kazeinsiz diyet önerisi; kazeinli yiyeceklerin yani süt ve süt ürünlerinin tüketilmesinin vücutta kazeo morfin oluşturması nedeniyle bir çeşit bağımlılık yaptığı ve tekrarlayan davranışlara yol açabileceği düşüncesinden yola çıkar. Bazı merkezlerde otizmli çocuklar için kazeinsiz beslenme planı ile takip yapılır ancak bu önerinin kesinliği kanıtlanmamıştır.
Otizmde neden glutensiz ve kazeinsiz diyet neden uygulanır?
Gluten ve kazein içeren yiyeceklerin çöküşü ve opioid peptitlere bağlı semptomların oluşabildiği düşünülür. Bağırsak geçirgenliğinin artması ve opioid aşırı artışının otizmde oluşan davranışlara neden olabildiği ve bu artışın gözlenmemesi için gluten ve kazeinin diyetten çıkarılmasının iyileşme sağlayabileceği belirtilir. Otizmli çocuklarda bağırsak florasının bozulması ile gluten ve kazein proteinleri metabolize olamaz ve kana karışarak kazeomorfin, gluteomorfine dönüşür ve sindirim sistemi sorunlarında da artış görülür. Yapılan çalışmalar; glutensiz ve kazeinsiz diyet uygulayan otizmli çocukların davranışlarında iyileşmeler olduğunu, sindirim sistemi sorunlarının azalabileceğini gösterse de henüz bu konu ile net bir görüş söz konusu değildir.
Glutensiz ve kazeinsiz beslenmede yumurtaya yer var mı?
Glutensiz ve kazeinsiz diyet uygulayan kişilerin dönem dönem yumurtayı da beslenmelerinden çıkarmaları önerilir. Yumurtanın alerjen yiyeceklerden biri olması ve sık tüketiminin herhangi bir alerjiye neden olacağı düşüncesiyle sık tüketimi istenmez. İşlenmiş etlerde az miktarda da olsa gluten ve kazein bulunur.
