Uyuz Hastalığı Nedir? Belirtileri, Tanısı ve Tedavi Yöntemleri

Uyuz Hastalığı (Skabiyez) Nedir?

Uyuz hastalığının en belirgin özelliği; özellikle gece saatlerinde yoğunlaşan, genellikle el bilekleri, bel, koltuk altları ve genital bölgeler gibi vücudun kıvrımlı alanlarında görülen kaşıntılardır. Tipik cilt lezyonlarının ve kaşıntının klinik muayenesi ya da deriden alınan örnekte akar, yumurta veya dışkıların mikroskobik tespitiyle hastalığın tanısı konulmaktadır. 

Uyuz Nasıl Bulaşır?

Uyuz, ciltten cilde doğrudan temas ya da dolaylı temas yoluyla bulaşır. 

Doğrudan temas yoluyla bulaş için, enfekte bir kişiyle cilt teması yeterli olabilmektedir. Doğrudan temasta temas süresi önemlidir, kısa süreli fiziksel temasla örneğin tokalaşmak ile uyuz bulaşı olmaz. Dolaylı temas ile bulaş için; ortak kullanılan kişisel eşyalar veya yatak takımları gibi enfekte olmuş eşyalar aracılığı gerekir. Toplu yaşama alanlarında, okullarda, hapishanelerde veya bakım evlerinde daha hızlı yayılma riski vardır.

Uyuzun bulaşma riskini azaltmak için kişisel hijyen önlemleri önemlidir. Temizlik, düzenli el yıkama ve kişisel eşyaların paylaşımından kaçınma, uyuzun yayılmasını engelleyebilir. Aynı zamanda uyuz hastalığıyla enfekte kişilere karşı dikkatli olmak ve teması minimize etmek, hastalığın kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.

Uyuz Belirtileri

Daha önce uyuz geçirmişseniz, belirtiler uyuz akarına maruz kalmanızdan birkaç gün sonra başlayabilir. Daha önce uyuz geçirmemişseniz, belirtilerin başlaması altı haftaya kadar sürebilir. Henüz belirtileriniz olmasa bile uyuz yayılabilir. Uyuzun yaygın belirtileri şunlardır:

• Genellikle geceleri şiddetlenen ısrarcı kaşıntı
• Pembe renkli sivilce benzeri döküntüler
• Cildin üzerinde 1-10 mm boyutlarında tüneller şeklinde kabarcıklar
• Vücudun özellikle kıvrımlı yerlerinde küçük kabarcıklar ve birbirleriyle birleşmeleri 
• Sıcak banyo ve sıcak uygulamalar ile şiddetlenen kaşıntı
• Genital bölgelerde, kasıklarda içi sıvı dolu lezyonlar
• Kaşınan yerlerde kalın kabuklar oluşması

Bebek ve çocuklarda uyuz belirtileri, bu belirtilere ek olarak; baş, boyun, avuç içi ve ayak tabanlarında kaşıntı ve kızarıklıkla kendini gösterir.

Uyuz Belirtileri Vücudun Hangi Bölgelerinde Görülür?

Uyuz hastalığının belirtileri, genellikle cilt kıvrımlarında gözlenir. Uyuz akarı ve hastalığın belirtileri vücudun her yerinde olabilir.

• Parmakların ve ayak parmaklarının arasında
• Koltuk altlarında
• Bel çevresinde
• Bileklerin iç kısımlarında
• Dirsek içlerinde
• Ayak tabanlarında
• Göğüs bölgesinde
• Meme uçlarının etrafında
• Göbek etrafında
• Cinsel organların etrafında
• Kasık bölgesinde
• Kalçaların üzerinde

• Parmaklar
• Yüz, saçlı deri ve boyun
• Ellerin avuç içleri
• Ayak tabanları

Bebeklerde Uyuz

Bebeklerde uyuzun yaygın görüldüğü vücut bölgeleri arasında eller, ayaklar, cinsel organlar, yüz ve boyun bulunur. Bebeğinizde uyuz şüphesi varsa vakit kaybetmeden doktora başvurmalısınız.

Kaşıntıyı azaltmak ve enfeksiyon riskini aza indirmek için, bebeklerde uyuzun hızlı bir şekilde tedavi edilmesi önemlidir.

Gebelikte (Hamilelikte) Uyuz

Gebelik sırasında yaşanan hormonal değişiklikler ve bağışıklık sistemindeki değişiklikler nedeniyle uyuz belirtileri ve tedavisi farklılık gösterebilir.

Gebelikte uyuz belirtileri yaygın uyuz belirtileriyle benzerlik gösterir. Hamilelikte yaşanan radikal hormon değişimleri nedeniyle kaşıntılar daha şiddetli hissedilebilir. Uyuzun tipik belirtileri ve uyuz akarının vücutta yer tuttuğu bölgelerde bir değişiklik yaşanmaz. Hamilelikte uyuzun gözlendiği vücut bölgeleri ve belirtiler aşağıdaki gibidir:

• Parmak araları, bilekler, meme uçları, genital bölge, karnın alt kısmı, dirsek içi gibi bölgelerde,
• Yoğun kaşıntılı, kızarıklık, kabartılar, kabartıların tüneller biçimde gözlenmesi.

Gebelik sırasında uyuz tedavisi, annenin ve bebeğin sağlığına zarar vermeden dikkatli bir şekilde yönetilmelidir. Hamilelerde uyuz tedavisinde kullanılan ilaçlar, annenin ve bebeğin sağlığını riske atmayacak şekilde hekim tarafından seçilmelidir.

Gebelikte uyuzun kontrolü için kişisel hijyen önemlidir. Sık sık ellerin yıkanması, kişisel eşyaların paylaşılmaması ve temiz çamaşırların kullanılması, uyuzun yayılmasını önlemeye yardımcı olabilir. Gebelik sırasında kaşıntı veya cilt sorunlarıyla karşılaşan hamileler vakit kaybetmeden doktora başvurmalı ve uyuz tedavisine başlamalıdır.

Kabuklu Uyuz Nedir?

Aynı zamanda Norveç uyuzu olarak bilinen kabuklu uyuz, bir kişide on binlerce akar bulunmasından kaynaklanan bir istila türüdür. Sayının çokluğu ten üzerinde akar ve yumurtalarla dolu kalın kabuklar gelişmesine neden olur.

Kabuklu uyuz en yaygın olarak bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde, yaşlılarda ve engelli kişilerde görülür. Bu tür uyuz oldukça bulaşıcıdır ve salgınları önlemek için hızlı tedavi gerektirir.

Kabuklu Uyuz Belirtileri Nelerdir?

Kabuklu uyuz, hızlı gelişen eritematöz (kızarık) noktalar ve kabarcıklar ile başlar. Uyuzda olduğu gibi kabuklu uyuzda da vücudun her bölgesinde uyuz belirtileri gözlenebilir. Özellikle kabuklu uyuz tutulumun olduğu yerler; baş ve yüz bölgesi, eller, ayaklardır. Kabuklu uyuz tedavi edilmediğinde vücudun tümünü kaplayabilir. Kabuklu uyuzda kaşıntılar, normal uyuz akarına oranla azdır. Bazı vakalarda kabuklu uyuz hastaları hiç kaşıntı hissetmediklerini aktarır. Kabuklu uyuzda cilt çatlakları ve kabuklar belirgindir, sıvı dolu lezyonlar kötü kokuludur. 

Kabuklu Uyuz Nasıl Geçer?

Kabuklu Uyuz Nasıl Anlaşılır?

Kabuklu uyuz tanısı için hekim öncelikle hastanın şikayetlerini dinler ve sonra döküntüleri dermatoskop aracılığıyla izler. Vücudun döküntülü alanlarında bölgesel kazıma yapılabilir ve bazı testler uygulanabilir.

Kabuklu uyuz vakalarında, klasik uyuzda sık görülmeyen ikincil enfeksiyonlar görülebilir. İlerlemiş ve tedavi edilmemiş kabuklu uyuzda, streptokok sonrası glomerülonefrit dolayısıyla böbrek yetmezliği görülebilir. Kabuklu uyuz hastalarının kan testlerinde eozinofili ve IgE değerlerinde artış görülür.

Uyuz Döküntülerinin Özellikleri

Uyuz döküntüleri sayıları artabilen küçük kırmızı lekelerle başlar. Bazı durumlarda kabarcıklar, sivilce benzeri kabarcıklar ve nadiren büyük kabarcıklar da görülebilir. Ciltteki tüneller ise genellikle ince, gri, kırmızı veya kahverengi çizgiler şeklinde ortaya çıkar ve uzunlukları 2-15 mm arasında değişebilir.

Uyuzdan Korunma Yöntemleri Nelerdir?

Uyuzun önlenmesi ve hastalığın kontrolü için uyuz olan kişi ile birlikte yaşayanların eşzamanlı olarak tedavi edilmesi gerekir. 

Düzenli ve hijyenik bir yaşam sürmek, uyuzun bulaşma riskini azaltabilir. Elleri sık ve doğru yıkamak, temiz kıyafetler giymek kişilerin ve aynı ortamda bulunanların uyuzla temasını en aza indirebilir. Uyuz bulaşma riskini azaltmak için kişisel eşyalar düzenli aralıklarla temizlenmelidir. Özellikle yatak takımları, nevresimler, çarşaflar, giysiler ve havlular sık sık yıkanmalıdır.

Uyuz hastaları ve beraber yaşadığı kişiler tarafından kullanılan tüm kıyafetler ve çarşaf, havlu gibi ürünler yüksek sıcaklıkta (en az 60 °C) yıkanmalı ve ardından ütülenmelidir. Yıkanmaya uygun olmayan eşyalar, kapalı poşet içerisinde 3 gün süreyle bekletilmelidir. Havayla teması engellenmiş uyuz akarları ve yumurtaları bu sürede ölecektir. 

Kabuklu uyuz, uyuza göre daha agresif seyreder. Bu nedenle kabuklu uyuz vakası varsa hasta tarafından kullanılan eşyalara ek olarak kullandığı odalar da temizlenmelidir.

Uyuz doğrudan ya da dolaylı temas yoluyla bulaşan bir hastalıktır. Uyuzlu bir kişiyle temas etmekten kaçınmak doğrudan uyuz bulaşı riskini minimize eder. Uyuzun dolaylı bulaşını azaltmak için; özellikle kıyafetler, havlu ve yatak takımları gibi kişisel eşyaları paylaşmaktan kaçınmak önemlidir.

Kalabalık yerlerde, özellikle uyuz salgını olan bölgelerde dikkatli olunmalıdır. Toplu taşıma araçlarında, okullarda, hastanelerde, yaşlı bakım evlerinde, askeriye ve yurtlarda yani ortak yaşam alanlarında uyuzun yayılma riski daha yüksektir.

Uyuz belirtileri ortaya çıktığında vakit kaybetmeden doktora başvurmak önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, hastalığın yayılmasını önleyebilir.

Dengeli beslenmek, ideal kiloyu korumak, düzenli ve yeterli uyumak, düzenli egzersiz yapmak psikolojik ve fizyolojik sağlığın korunmasına yardımcı olur. Paketlenmiş ve işlenmiş ürünleri tüketmemek, mümkünse geceleri 7-9 saat aralığında uyumak, yaşa ve kondisyona uygun bir düzenli egzersiz programı oluşturmak, yeterli su içmek ve sebze yönünden zengin beslenmek vücudun daha dinç olmasına ve bağışıklığın güçlendirilmesine yardımcı olur.

Uyuz Hastalığının Tanısı Nasıl Konur?

Uyuz hastalığının tanısı; hastanın bulgularının değerlendirilmesi ile mikroskopi ve dermoskopi yöntemleri ile yapılır.

Uyuz tanısı için ciltten alınan kazıntı örnekleri mikroskop altında incelenir. Uyuz akarı, yumurtaları veya dışkı parçacıkları bu inceleme sırasında tespit edilerek tanı doğrulanır. Klasik uyuzlu hastalarda, az sayıda akar bulunduğundan genellikle öykü ve fizik muayene temel alınarak tanı konulur. Yaygın kaşıntı, karakteristik tüneller ve incimsi veziküller gibi lezyonlar geceleyin daha belirgin hale gelir. Dermatoskop da tanı amacıyla kullanılabilir. 

Kabuklu uyuz tanısı için yaşlı veya bağışıklığı baskılanmış hastalarda kalın, kabuklu plaklar belirleyici olabilir. Deri örnekleri alınırken kazıntı örnekleri birden fazla bölgeden alınmalı ve mikroskopik inceleme için hazırlanmalıdır. Uyuz akarı saptanma oranın arttırılması için vücuttaki diğer lezyonlardan da örnek alınır. Uyuz tanısı için lezyon örneği alırken yağlı bistüri ya da çocuk hastalarda yüzük küret kullanılabilir. 

Lezyonlardan deri kazıntı örneği alırken yapışkan bant alternatif olarak kullanılabilir. Şeffaf ve güçlü yapışan bant tünel üzerine tekrarlayan şekilde yapıştırılıp çekilir. Banttaki örnek mikroskop altında incelenerek uyuz akarları incelenir. Uyuz tanısı için bant yöntemi, çocuklarda ya da cilt kazınmasına dayanamayanlarda daha kolay uygulanabilir ve özel ekipmana ihtiyaç duyulmaz.

Uyuz tanısı için kullanılan bir teknik de mürekkep testidir. Uyuz akarlarının tünelleri alkol ile temizlenir ve bölgeye mürekkep sürülür. Mürekkep uyuz akarlarının tünelleri boyunca bir iz bırakarak yayılacaktır. Bu izler dermatoskop yardımı ile görülebilir ve uyuz tanısı doğrulanabilir. 

Uyuz Tedavisi Nasıl Yapılır?

Uyuz hastalığının tedavisi; etkilenen kişide akarların yok edilmesini, ilişkili semptom ve komplikasyonların yönetimini ve korunma için alınacak önlemleri içerir. Hasta özellikleri ve salgın ortamı gibi faktörler, uyuzun tedavisini belirler. Uyuz tedavisi aynı evi ve sosyal ortamı paylaşan kişiler ile yakın temasta bulunan kişileri de kapsayarak yapılır.

Uyuz tedavisi için ağızdan alınan ve cilde sürülen ilaçlar bulunur. Bu ilaçlar uyuz akarlarının ve yumurtalarının öldürülmesini sağlar. Uyuzun ilaç kullanmadan kendiliğinden tedavisi yoktur.

Uyuz tedavisinde kullanılan temel ilaçlar bulunur ve uygulamaları benzer şekilde yapılabilir. Hekiminizin önerdiği biçimde ilaç, boyun bölgesinden aşağıya doğru tüm vücuda uygulanır. 8-14 saat süresinde bazı ilaçlar durulanmaz. Bazı ilaç tedavilerinde losyonlar ve merhemlerin birkaç kez uygulanması gerekebilir. 

Hamile ve bebeklerde her ilaç kullanılmaz. Uyuz tedavisi için mutlaka hekime danışılmalı ve hastaya uygun ilaçlar hekim kontrolünde kullanılmalıdır.

Uyuz hızlı yayılabilen bir hastalıktır. Özellikle kabuklu uyuz agresif seyreder ve kolaylıkla bir salgına dönüşebilir. Bu nedenle uyuz tedavisi kişisel olarak düşünülmemelidir. Aynı ailede yaşayan kişileri, ortak yaşam alanını paylaşanları ve fiziksel temasın sık kurulduğu insanları da içermelidir. 

Uyuzda ilaç tedavilerine ek olarak uygulanabilecek diğer tedaviler ve önlemler şu şekildedir:

• Eller sık yıkanmalıdır.
• Tırnaklar kısa kesilmelidir.
• Ciltteki kuru ve acılı kaşıntı hissini hafifletmek için aloe vera ya da çay ağacı içeren ürünler kullanılabilir.
• Özellikle geceleri uyutmayan kaşıntılar için doktor kontrolünde antihistaminik ilaçlar kullanılabilir.
• Uyuz merhemleri ve uyuz losyonlarını cilde uygulamadan önce iyice cilt iyice temizlenmeli ve kurulanmalıdır.
• Tedavi süresince kıyafet ve eşyalar uyuz önlemleri dahilinde temizlenmelidir. 
• Yıkanamayan eşyalar hava ile teması kesilerek 3 gün ağrı kapalı poşetlerde tutulmalıdır.
• Psikolojik olarak yıpratıcı olabilse de uyuz hastaları için tedavi süresinde sosyal izolasyon sağlanmalıdır.

Uyuz Hastalığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Geceleri artan kaşıntı ve tünel şeklindeki deri döküntüleri uyuzun anlaşılır belirtileridir. Uyuz döküntüleri spesifiktir ve bir dermatolog tarafından hızlıca tespit edilebilir.

Uyuz tedavi edilmeden ilerlerse; kaşıntı şiddetlenir, ciltte kabarcıklar ve lezyonlar artabilir. Ciltteki lezyonların kaşınması ve ciltte oluşan yırtılmalar nedeniyle bakteriyel enfeksiyon riski artabilir. Uyuz tedavi edilmezse ciltte oluşacak kalıcı hasara ek olarak, yaşam kalitesinde ve kişinin özgüveninde düşüş, uzun süreli ilaç kullanımına bağlı başka hastalıklar görülebilir.

Uyuz kaşıntısını hafifletmek için soğuk duş almak, antihistaminik ilaçlar kullanmak, cilde nemlendirici sürmek ve kaşıntıyı tetikleyen faktörlerden kaçınmak etkili olabilir. Uyuzun tamamen iyileşmesi için doktora tarafından reçete edilen uyuz ilaçlarıyla, uyuz tedavisine gerek vardır.

Uyuzun iyileşme süresi kişiden kişiye değişebilir. Uyuzun tamamen geçmesi genellikle uyuz ilaçları kullanıldıktan sonra birkaç gün içinde başlar, ancak kaşıntı daha uzun sürebilir. Doğru teşhis ile uyuzun tedavisine erken başlamak ve doktorun önerilerine uymak iyileşme sürecini hızlandırabilir.

Uyuzun bittiğini anlamak için kaşıntı ve derideki lezyonlarda azalma gözlemlenir. Uyuz tedavisi sonrasında kaşıntı hafifler, derideki kabarıklıklar ve lezyonlar iyileşir. Tam iyileşme birkaç hafta sürebilir. 

Uyuz hastalığı kendiliğinden iyileşmez, çünkü uyuz akarları kendiliklerinden bulundukları vücudu terk etmezler. Hastalık sadece akarları öldüren reçeteli ilaçlarla tedavi edilebilir.

Uyuz böceği, uyuz tedavisi sırasında kullanılan ilaçlarla ölür. Uyuz tedavisinde kullanılan ilaçlar, deriye uygulandığında veya ağız yoluyla alındığında uyuz böceklerini öldürür. Bu ilaçlar, böceğin sinir sistemini etkileyerek ölümüne neden olur ve hastalığın yayılmasını engeller. Uyuz tedavisiyle, uyuz böceğinin deri üzerindeki yumurtaları da yok ederek, enfeksiyonun tamamen ortadan kalkmasını sağlanır.

Uyuz hastalığının kuluçka süresi, enfekte olunan kişide ilk belirtilerin ortaya çıkmasına kadar geçen zaman dilimidir. Uyuzun kuluçka süresi genellikle temas sonrası 2 ila 6 hafta arasında değişir. Bu süre zarfında uyuz böcekleri ciltte tüneller açarak ürer. Uyuz hastalığının kuluçka süresi sonunda kaşıntı ve döküntüler ortaya çıkar.

Uyuz lekeleri, uyuz hastalığı tedavi edildikten sonra genellikle birkaç hafta içinde iyileşir. İlaç tedavisi uyuz böceklerini öldürdükten sonra cilt yavaşça iyileşmeye başlar. Bazı uyuz vakalarında kaşıntı ve lekeler daha uzun sürebilir. Uyuz lekelerinin hızlı iyileşmesi için doktorun önerdiği ilaç tedavisine tam olarak uyulmalı ve cilt bakımı önerilerine dikkat edilmelidir.

Evet, uyuz doğrudan cilt temasıyla ya da dolaylı olarak temasla bulaşabilen bir hastalıktır. Uyuz böceği doğrudan temas olmadan da giysi, yatak veya kişisel eşyalar aracılığıyla dolaylı yoldan bulaşabilir. Paylaşılan eşyaların kullanımından kaçınılmalı ve tedavi edilmeyen aktif uyuz hastalığı bulunan kişilerle doğrudan temas önlenmelidir.

Uyuz bulaşı insandan insana olur. Hayvanlardan insanlara uyuz bulaşmaz. Hayvanlarda da uyuz hastalığı bulunur ancak hayvan uyuzundaki akarlar farklı türlere aittir ve insanda çoğalamazlar. İnsanlardan evcil hayvanlara uyuz bulaşması da genellikle yaşanmaz. Ev içindeki hayvanların etkilenmesini önlemek için etkilenen hayvanla temastan kaçınılmalıdır.